Tak zrodziła się koncepcja wystawy „A jednak życie" Blum i Cieśniewski organizowanej przez Muzeum Żydów Mazowieckich, Oddział Muzeum Mazowieckiego w Płocku. Zaprojektowaną przez pracownię WXCA przestrzeń wystawienniczą będzie można zwiedzać od 28 kwietnia do 23 sierpnia 2023 roku w Płocku przy ul. Kwiatka 7.

Sztuka to płaszczyzna, na której wartości i idee artysty spotykają się z emocjami i przeżyciami odbiorcy. Gdy tym odbiorcą jest drugi artysta, który dosłownie odnajduje siebie na płótnach twórcy, dochodzi do fenomenalnego incydentu. Tak było w przypadku Avivy Blum i Wojciecha Cieśniewskiego. Ich ścieżki zbiegły się zupełnie przypadkowo w 2022 roku w 80. rocznicę zagłady gett w Otwocku, Falenicy i Rembertowie. Te właśnie wydarzenie upamiętnić miała wystawa prac Wojciecha Cieśniewskiego pod wymownym tytułem „A jednak życie". Zainspirowany odnalezionymi na profilu FB „Otwoccy Żydzi" fotografiami, artysta w charakterystyczny dla swej pracy twórczej, pełen ekspresji sposób odmalował zdarzenia i postacie z przeszłości.

Przypadek czy przeznaczenie?

Wśród wystawionych prac znalazła się „Wiosna narodu 1948" - obraz zainspirowany fotografią trzech nastoletnich dziewcząt, przebywających po wojnie w Domu Dziecka im. Dawida Guzika w Otwocku, do którego trafiały ocalałe żydowskie dzieci. Jedną z nich okazała się być Aviva Blum. Jej matka, Luba Bielicka-Blum była kierowniczką otwockiego domu sierot. Znalazłszy informacje o wystawie „A jednak życie" w Internecie, rozpoznała tam siebie... Tak doszło do spotkania dwójki artystów, które zaowocowało wspólną wystawą prac o tym samym tytule, który nabrał jednak dodatkowych znaczeń.

A jednak życie

Organizowana przez Muzeum Żydów Mazowieckich, a dokładnie Oddział Muzeum Mazowieckiego w Płocku wystawa jest bowiem kolejnym rozdziałem opowieści o życiu mimo wszystko. Zestawienie obrazów Blum i Cieśniewskiego pozwala uchwycić różnicę artystycznych postaw świadków Zagłady i kolejnego, powojennego pokolenia. Artyści ocalali z Zagłady, do których należy Aviva Blum, po wojnie mierzyli się̨ z niemożnością̨ znalezienia adekwatnego języka dla wyrażenia swych traumatycznych przeżyć. Blum jako artystka, odcięła się̨ od wojennej historii i oddała studiowaniu pejzażu w nowej ojczyźnie, transponując go na kompozycję barw i form. Cieśniewski z kolei należy już̇ do kolejnego pokolenia, które zmaga się̨ nie z bezpośrednim doświadczeniem, lecz pamięcią. W swoich obrazach przywołuje tragiczne zdarzenia i podejmuje „próby" dotknięcia doświadczeń, których nie potrafi zrozumieć. W jego onirycznych pracach przeszłość miesza się̨ z teraźniejszością, rzeczywistość ze snem, świadcząc o niemożności stworzenia spójnej reprezentacji tego, co się̨ wydarzyło.

Sztuka, która ocala

Zarówno Blum jak i Cieśniewski, choć posługują̨ się̨ odmiennym językiem malarskim, malują̨ tak, jak widzą i czują̨. Aviva Blum często podkreśla, iż sztuka stała się dla niej sposobem ucieczki od straszliwych wspomnień z czasów wojny i przestrzenią, w której mogła znaleźć spokój i ukojenie. Z równą̨ powagą traktuje twórczość Wojciech Cieśniewski, który sztukę rozpatruje w kategoriach nie tylko estetycznych, ale i etycznych. Malując otwockich Żydów ożywia postacie tych, którzy zginęli lub zestawia zmarłych z ocalałymi. Jego malowanie staje aktem moralnym, wypowiedzią̨ niezgody na śmierć. Choć wiec jedno ucieka od historii w świat natury, zaś drugie dramatycznie usiłuje tej historii dotknąć, artystów łączy podobny stosunek do sztuki: oboje wydają̨ się̨ przypisywać jej ocalającą, zbawienną rolę. Ich wspólna wystawa to już nie tylko opowieść o sile życia, ale też mocy sztuki. Prace obu artystów dostępne będą szerokiemu gronu odbiorców od 28 kwietnia do 23 sierpnia 2023 roku w Płocku przy ul. Kwiatka 7.

Architektura w służbie malarstwu

Także sama przestrzeń wystawiennicza jest kontynuacją otwockiej wystawy, a za jej projekt ponownie odpowiada Pracownia Architektoniczna WXCA. Pracujący przy koncepcji wystawy architekci - Paweł Wolanin, Ewelina Szeląg oraz Marta Sękulska-Wrońska zabierają zwiedzających w ekscytującą podróż do malarskiego świata Avivy Blum i Wojciecha Cieśniewskiego. To niezwykłe spotkanie dwóch artystów odbędzie się w budynku dawnej synagogi mieszczącej obecnie Muzeum Mazowieckich Żydów. Architektom zależało, by układ ścian dedykowanych pod obrazy wyraźnie odcinał się od przestrzeni Sali Modlitw o symetrycznym charakterze. Ważne było, by w gąszczu nowych, tymczasowych płaszczyzn nie zatarła się oryginalna struktura oparta na czterech słupach.

- Uzyskaliśmy to zarówno nieregularnym, niesymetrycznym układem ścian jak i ich barwą. Kompozycja została nieskrępowanie nałożona na wnętrze Sali, tak by prosto określne płaszczyzny wyznaczyły nowe, bardziej intymne przestrzenie do obcowania ze sztuką.

Jednocześnie zachowaliśmy oś widokową od wejścia, ponad zlokalizowaną na środku Bimą, do zabytkowej Arki Tory. Z kolei kolor przygaszonego granatu jednoznacznie wyróżnia ścianki spośród jasnych, zabytkowych ścian synagogi. Dodatkowo lustrzane cokoły sprawiają, że ściany niosące obrazy nabierają lekkości - lewitują nad posadzką - opowiadają o projekcie przestrzeni wystawienniczej architekci z WXCA.

Organizatorzy: Muzeum Żydów Mazowieckich oddział Muzeum Mazowieckiego w Płocku

Współorganizatorzy: Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN I Fundacja Wojciecha Cieśniewskiego

Partnerzy: Akademia Sztuk Pięknych w Warszawie I Pracownia Architektoniczna WXCA I Zarząd Kolekcji Avivy Blum

Patronat medialny: Więź

O artystach:

Aviva Blum-Wachs urodziła się w 1932 roku w Warszawie jako Wiesia Blum. Wraz z matką i bratem zdołała wydostać się z warszawskiego getta i przeżyła wojnę ukrywając się po „aryjskiej" stronie. Po jej zakończeniu, w wieku 18 lat zdecydowała się na emigrację do Izraela, gdzie zmieniła imię na Aviva i zamieszkała w kibucu Revadim. Tam też zwróciła się w stronę twórczości artystycznej - uczyła się rysunku w Instytucie Schwartzmana i studiowała malarstwo w Intytutcie Avni w Tel Awiwie a następnie grafikę w Akademii Bezalel w Jerozolimie. Inspiracją dla jej prac graficznych i obrazów najczęściej jest izraelski pejzaż, zwłaszcza wzgórza otaczające Jerozolimę, w której ostatecznie zamieszkała. W swoich obrazach pejzaż poddaje artystycznej syntezie i transponuje na język abstrakcyjnych, uroszczonych form. Szczególną wagę przykłada do barw, które harmonizuje bądź kontrastuje, przez co jej prace zyskują dramatyczny, ekspresyjny wyraz.

Wojciech Cieśniewski urodził się w 1958 roku w Działdowie. Ukończył studia matematyczne w Olsztynie po czym wyjechał do Warszawy, gdzie odbył studia malarskie na Akademii Sztuki Pięknych. Do dziś pracuje na macierzystej uczelni, od dziesięciu lat jako profesor. Swoją twórczość zaczynał od abstrakcji, czasem przeszedł na stronę figuracji, dążąc do większej jednoznaczności i komunikatywności obrazu. W ostatnich latach coraz częściej podejmuje różne wątki z tragicznej historii XX wieku, wyrażając solidarność z ofiarami prześladowań i totalitaryzmów. Powracającym w jego twórczości tematem jest trudna historia własnej rodziny i rodzinnej miejscowości, mazurskiego Działdowa, rozgrywająca się w cieniu faszyzmu i powojennej komunistycznej rzeczywistości.