XIX wiek to stulecie miast. Długie echa rewolucji przemysłowej i wielkiej rewolucji francuskiej sprawiły, że w przeciągu kilkudziesięciu lat zbiegło się kilka różnorodnych procesów cywilizacyjnych: rozwój przemysłu i techniki, postępująca demokratyzacja, biurokratyzacja życia społecznego – to wszystko sprawiło, że miasta stały się prawdziwą scenografią nowej epoki – epoki spod znaku modernizacji.

W tytule wydarzenia przywołaliśmy utopię szklanych domów, ponieważ wyrażone w niej idee spinają XIX wiek, łączą się z międzywojniem i wykraczają dalej w przyszłość. Z jednej strony pozwalają przyjrzeć się XIX stuleciu pod kątem warunków gospodarczych wpływających na kondycję fizyczną ludności zamieszkującej dawne ziemie Rzeczypospolitej, a z drugiej strony – czynnikom modernizacyjnym w samych miastach.

Tak zarysowaną problematykę przybliżyli nasi goście: prof. Michał Kopczyński z Uniwersytetu Warszawskiego oraz dr Aleksander Łupienko z Polskiej Akademii Nauk. Wydarzenie rozpoczęło się od krótkich prelekcji. Prof. Kopczyński przedstawił zależność między tendencjami zmian wysokości ciała z biologicznym standardem życia, natomiast dr Łupienko omówił w punktach decydujące czynniki wpływające na przemiany życia w miastach, w tym: politykę miejską państw zaborczych, przebudowę miast i ulic, zmianę codziennych nawyków higienicznych obywateli.

W drugiej części spotkania nastąpiła dyskusja, w czasie której podjęto między innymi temat klasowej organizacji przestrzeni. Jej symbolicznymi granicami były sufit i podłoga. Na parterze i pierwszym piętrze w warszawskiej kamienicy mógł mieszkać profesor uniwersytetu albo generał, ale tuż pod spodem, w suterenach, był zupełnie inny świat – świat biedoty. Dyskusja, w której udział wzięli także uczestnicy spotkania, w tym stypendyści programu Joseph Conrad Fellowship, dotyczyła także XIX-wiecznych odkryć mikrobiologicznych i tego, jak one zmieniły codzienność. Przełomy, które zaczynały się w chemicznych laboratoriach, kończyły się na przeorganizowaniu myślenia na temat higieny w domach. Każdy z tych wątków składa się na inną, wciąż niezbyt szeroko dyskutowaną opowieść o społecznej historii polskiej nowoczesności.

Najbliższe spotkanie w ramach programu Joseph Conrad Fellowship już 22 maja. Tym razem zajmiemy się innym laboratorium – paryskim laboratorium polskiej duszy. Czeka nas dyskusja o wielkiej emigracji, jej życiu politycznym i społecznym oraz o podejmowanych przez nią projektach modernizacji formy polskiej. Harmonogram wszystkich wydarzeń dostępny jest na stronie internetowej Instytutu De Republica w zakładce „Stypendium”.