Obie monografie poświęcone są ważnym wydarzeniom historycznym i postaciom związanym z historią Polski.

„Karol Jaroszyński. Atawistycznie obciążony wielkim hazardem życiowym” | Antoni Dębiński, Magdalena Pyter

Publikacja to historia jednego z najbogatszych Polaków w historii, geniusza biznesu i bankowości. Choć na początku XX w. przegrał odziedziczony majątek, wkrótce szczęście się do niego uśmiechnęło. Jego majątek, ostrożne szacując, dzisiaj wynosiłby ponad 200 miliardów polskich złotych. Książka prezentuje intrygujący, barwny i pełen dramatycznych zwrotów życiorys, który z pewnością nadawałby się na niejeden scenariusz filmowy.

„Jak mało zostaje po człowieku nawet w pamięci najbliższych!” Zdanie to wypowiedziane przez Waleriana Meysztowicza wiele dekad temu, zdaje się być nadal aktualne. Zwłaszcza my – ludzie współcześni, mamy skłonność do życia teraźniejszością, zasadą „tu i teraz” lub wręcz „chwilą”. Pamiętamy wprawdzie wielkie dziejowe wydarzenia, powracamy do nich i oddajemy cześć ich bohaterom. Zdarza się jednak, że nie sięgamy w głąb historii. Nie zagłębiamy się w życiorysy ludzi, których działalność nie była pierwszoplanowa, a którzy swoją heroiczną i szlachetną postawą przyczyniali się do wielkich, ponadczasowych dzieł. Taką osobą bez wątpienia jest bohater tej książki – Karol Jaroszyński. To postać złożona, nietuzinkowa, przez niektórych postrzegana jako kontrowersyjna. Sięgając do materiałów na jego temat odnosimy wrażenie, że to człowiek, którego nic nie było w stanie ujarzmić. Dokonała tego dopiero przedwczesna śmierć. – piszą we wstępie autorzy: Antoni Dębiński oraz Magdalena Pyter.

Recenzje

A. Dębiński i M. Pyter, poszerzając znacząco naszą wiedzę o postaci głównego bohatera, kreślą zarazem interesujący obraz oligarchii finansowej przedrewolucyjnej Rosji. Monografia opowiada o stosunkach międzyludzkich, światopoglądach, postawach i zaangażowaniu politycznym finansistów tamtego okresu, a zarazem pozwala głębiej zrozumieć relacje między rosyjskimi i zachodnimi finansistami przed i po wybuchu Rewolucji Październikowej w 1917 r. oraz pewne aspekty zaplecza finansowego kontrrewolucji i antysowieckiej interwencji wojskowej. Pokazują także drugie oblicze K. Jaroszyńskiego, czyli jego działalność filantropijną i dobroczynną.

dr hab. Renata Świrgoń-Skok, prof. ucz., Uniwersytet Rzeszowski

---

Autorzy przedstawili aktywność Karola Jaroszyńskiego w sposób chronologiczny, co pozwala prześledzić z jednej strony jego biografię, z drugiej zaś poznać realia, w których działał ten niezwykły człowiek. Monografia stanowi cenny wkład w ukazanie życia Polonii i aktywności jej członków. Działalność gospodarcza polskich właścicieli ziemskich i przedsiębiorców nadal stanowi swoistą białą plamę.

dr hab. Irena Wodzianowska, Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II

Wydarzenia bydgoskie 1939 roku | redakcja naukowa: Bogusław Kopka

Monografia naukowa składa się z referatów historyków, od lat badających tragiczne zdarzenia, które miały miejsce na Pomorzu w wyniku napaści Niemiec we wrześniu 1939 roku. Wśród tekstów znajdują się między innymi opracowania: Niemcy w polskiej Bydgoszczy w latach 1920–1939. Wokół trudnej koegzystencji autorstwa Marka Romaniuka, Wydarzenia w Bydgoszczy z 3 września 1939 roku w narracji niemieckiej propagandy antypolskiej Marka Kornata czy Zabici 3 i 4 września 1939 roku w Bydgoszczy. Bilans ofiar dywersji i jej stłumienia pióra Pawła Kosińskiego.

Wraz z wybuchem wojny nazistowskie Niemcy podjęły się realizacji kolejnych zbrodniczych akcji, jak uśmiercania w komorach gazowych i laboratoriach szpitalnych osób niepełnosprawnych, uznanych przez państwo za bezużyteczne (akcja T4) oraz rozbudowę na niespotykaną dotychczas skalę – sieci obozów koncentracyjnych wraz z ich filiami jako narzędzie terroru i zastraszania ludności okupowanej. Pierwszymi więźniami kacetów po wybuchu II wojny światowej stali się właśnie Polacy, przedstawiciele inteligencji urzędniczej, nauczyciele i profesorowie, adwokaci, duchowieństwo, harcerze, wojskowi. (…) Pozbawione swoich elit (duchowych, kulturalnych, gospodarczych) społeczeństwo polskie miało stać się rezerwuarem taniej siły roboczej dla Wielkiej Rzeszy Niemieckiej – pisze w rozdziale zatytułowanym „Na początku był pokój. O wojnie totalnej w kontekście września 1939” dr hab. Bogusław Kopka, prof. ucz.

Publikacja jest pierwszą z serii „Monografii Instytutu De Republica”, w ramach której ukażą się recenzowane monografie naukowe, prezentujące pogłębione badania nad problematyką najważniejszych zagadnień z zakresu historii, kultury, prawa oraz polityki.

Recenzje

Wszystkie artykuły charakteryzuje bardzo dobra baza źródłowa, począwszy od dokumentacji ze zbiorów archiwów, przez literaturę przedmiotu polsko i niemieckojęzyczną, skończywszy na publicystyce i memuarystyce. (…) Publikacja to udana próba rzetelnego spojrzenia na genezę, przebieg i konsekwencje „krwawej niedzieli” w Bydgoszczy we wrześniu 1939 r. Pracę wyróżnia wielowątkowe ujęcie tytułowego zagadnienia oraz bardzo dobre przygotowanie merytoryczne poszczególnych Autorów. Nie sposób pominąć tu również dobrej orientacji historyków w literaturze przedmiotu.

prof. dr hab. Tadeusz Wolsza, Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszcz

***

Instytut De Republica został powołany na mocy zarządzenia nr 12 Prezesa Rady Ministrów z dnia
16 lutego 2021 r. Głównym celem jego działalności jest promocja i popularyzacja polskiej nauki
w dziedzinie nauk humanistycznych i społecznych, wytworzenie mechanizmów i kapitału społecznego, który organizowałby się wokół idei państwowości oraz uwolnienie potencjału polskiej nauki w tych obszarach.

We współpracy z uczelniami wyższymi w Polsce i na świecie, jednostkami administracji państwowej oraz jednostkami badawczymi, Instytut De Republica organizuje konferencje naukowe i seminaria, które stanowić mają platformę wymiany opinii wobec prezentowanych na nich wyników naukowych prac badawczych. Zadaniem Instytutu jest też popularyzowanie najbardziej interesujących osiągnięć polskich naukowców w formie publikacji i multimediów.

Instytut De Republica docelowo ma stać się nowoczesnym zapleczem eksperckim, promocyjnym
i wydawniczym dla niedocenianych w Polsce i poza jej granicami, a tak ważnych dla właściwego rozumienia naszej historii i zjawisk społecznych, dziedzin nauki.